Tish shifokori kariyes tanadagi nuqsonlarning alomati deb hisoblaydi va uni davolashga har tomonlama yondashish kerak.
— Manba: «Daryo» nashri.
Foto: Wday
Bolalarda kariyes paydo bo‘lishining sabablari
Kichik yoshdagi bolalar tishida kasallikning paydo bo‘lishi homiladorlikdan oldin va homiladorlik davrida onaning sog‘lig‘i, ovqatlanish, og‘iz gigiyenasi va irsiyat kabi omillar bilan bog‘liq.
Onaning salomatligidagi muammolar
Agar kariyes bolada ikki yoshdan oldin shakllangan bo‘lsa, birinchi navbatda, onaning sog‘lig‘iga e’tibor berish kerak – ayniqsa, homiladorlik va emizish davri qanday o‘tganligiga. Bu vaqtda chaqaloqning sut tishlari chiqadi. Homiladorlikda vitamin va minerallarning yetishmasligi, qanday dori-darmonlarni qabul qilgani, homila tushishi xavfi bo‘lganmi yoki yo‘q va hokazolar bolaning tishlari salomatligiga bevosita ta’sir qiladi.
Noto‘g‘ri ovqatlanish
Bola to‘yib ovqatlanmasa yoki uning tanasi oziq-ovqatdan kerakli oqsillarni, vitamin va minerallarni olmaganida, yetarli darajada mustahkam bo‘lmagan tish emali va dentin – qattiq tish to‘qimasi hosil bo‘ladi. Agar ratsionda ko‘p miqdorda qayta ishlangan mahsulotlar va me’da shirasining kislotaliligini kamaytiradigan zararli ovqatlar bo‘lsa, foydali moddalar so‘rilmasligi mumkin.
Gigiena
Har kuni tishlarning sirtida oqsil birikmalari joylashadi, bu zararli mikroorganizmlarning ko‘payish manbayi bo‘lib xizmat qiladi, bu esa kariyesga olib keladi. Ular muntazam ravishda tozalab turilishi kerak — kamida kuniga ikki marotaba.
Genetika
Bolada kariyes paydo bo‘lishi, masalan, emaldagi kalsiy va fosforning nomutanosib nisbati tufayli yoki qisman irsiyatga bog‘liq. Ammo genlardan ko‘ra ko‘proq vitamin va minerallarning yetishmasligi va noto‘g‘ri og‘iz parvarishi tishlarning parchalanishiga yordam beradi.
Profilaktika
Bolada kariyes bo‘lmasligi uchun ona homiladorlik va laktatsiya davrida to‘g‘ri va to‘liq ovqatlanishi kerak. Ayolning ratsioni kalsiy va vitaminli mahsulotlarga boy bo‘lishi kerak. Bundan tashqari, bolaning ovqatlanishini kuzatish, unga kundalik og‘iz gigiyenasini o‘rgatish muhimdir.
Qo‘shimcha ovqatlar
Usulning mohiyati shundaki, chaqaloq ota-onasi bilan umumiy stolda kattalar ovqatini iste’mol qilib ko‘radi. Bola chaynashni o‘rganadi va tabiiy ravishda turli xil ovqatlarning ta’mi va tuzilishiga moslashadi, bu esa turli va muvozanatli ovqatlanish imkonini beradi. Bundan tashqari, qattiq ovqatni chaynash so‘lak ishlab chiqarishni rag‘batlantiradi, bu tishlarning yuzasidan oziq-ovqat qoldiqlarini olib tashlaydi, og‘izda kislota-ishqor muvozanatini saqlaydi va tishlarning parchalanishidan himoya qiladi.
Dastlabki gigiyena
Sut tishlar paydo bo‘lishidan oldin ham bolaning og‘iz bo‘shlig‘iga g‘amxo‘rlik qilish mumkin va bu kerak. Masalan, har bir oziqlantirishdan keyin og‘izni maxsus salfetka yoki steril doka bilan artib olish tavsiya etiladi. Bu, birinchi navbatda, odat yaratish uchun, ikkinchidan, stomatitning oldini olish uchun kerak. Bundan tashqari, milkni massaj qilish tishlar chiqishini osonlashtiradi. Birinchi tishning paydo bo‘lishi bilan kichkina va yumshoq cho‘tkali tish cho‘tkasidan foydalanish lozim. Jarayonga qiziqishni saqlab qolish uchun bola bilan pasta va cho‘tka tanlang ham mumkin.
16 yoshgacha va undan kattalar
O‘smirlik davrida, bolalar ko‘pincha tishlarga g‘amxo‘rlik qilishni to‘xtatadi, zararli mahsulotlarni iste’mol qiladi. Bu nafaqat og‘iz bo‘shlig‘idagi kasalliklarga, balki qalqonsimon bez, psoriaz va boshqa tana a’zolari bilan bog‘liq muammolarga ham olib kelishi mumkin. Bunga yo‘l qo‘ymaslik uchun bolani sog‘lom turmush tarziga o‘rgatishda turli xil psixologik usullar qo‘llaniladi, ammo ota-onalarning o‘zi ajoyib o‘rnak bo‘la oladi, bu esa oxir-oqibat sog‘lom odatlarni shakllantiradi.
Davolash va tiklanish
Bolada kariyes allaqachon aniqlangan bo‘lsa, davolashning standart usullaridan foydalanish va parallel ravishda uning paydo bo‘lish sabablarini aniqlash kerak. To‘liq qon tahlili o‘tkaziladi, oqsil va D vitamini darajasi tekshiriladi. Agar yetishmovchiliklar bo‘lsa, ularni to‘ldirish kerak. Misol uchun, kalsiyga boy taomlarni ratsionga kiritish kerak. Agar bola ona suti bilan oziqlansa, u holda sutni ham tekshiruvdan o‘tkazish tavsiya etiladi.
Afsuski, 100 foiz kafolat bilan bolada kariyes shakllanishining oldini olish mumkin emas, lekin uning paydo bo‘lish xavfini kamaytirish mumkin. Bolalarda kariyes paydo bo‘lishi har doim tanadagi biror narsa noto‘g‘ri ishlayotganini ko‘rsatadi. Shuning uchun, albatta, shifokor ko‘rigidan o‘tish lozim.
