Ovqat hazm qilish tizimi kasalliklarining barcha holatlarida 10 foizigacha pankreatit – oshqozon osti bezining o‘tkir yoki surunkali yallig‘lanishi uchraydi. Shu bilan birga, so‘nggi 30 yil ichida ushbu xavfli kasallikning surunkali shakliga chalinganlar soni ikki baravar ko‘paydi.
— Manba: «Daryo» nashri.
Pankreatitning yarmidan ko‘pi spirtli ichimliklarni iste’mol qilish natijasida paydo bo‘lishiga qaramay, hatto kefirdan boshqa narsa ichmaydigan va sog‘lom ovqatlanish qoidalariga rioya qilishga harakat qiladiganlar ham mazkur statistikaga kirishlari mumkin. Quyida o‘tkir va surunkali pankreatitni qanday aniqlash va undan qanday himoyalanish kerakligini ma’lum qilamiz.
Foto: Lifehacker
Pankreatit nima?
Pankreatit – bu oshqozon osti bezining yallig‘lanishi bo‘lib, unda ovqat hazm bo‘lishiga yordam beradigan fermentlar qon oqimiga kiradi. Bez keskin yallig‘langanda, uning hujayralari vayron bo‘lganda va yog‘lar va uglevodlarni parchalaydigan lipaz va amilaza fermentlari qon oqimiga kirganda o‘tkir pankreatit kuzatiladi. O‘tkir pankreatitda qonda bu fermentlarning mavjudligini aniqlash va shunga mos ravishda tashxis qo‘yish oson.
Ammo surunkali pankreatitda, agar oshqozon osti beziga toksik ta’sir to‘xtamasa yoki organ juda yomon shikastlangan bo‘lsa, testlar me’yoriy chiqishi mumkin. Vaqt o‘tishi bilan tashqi zarar belgilari paydo bo‘ladi. Bez kanallarining torayishi, shikastlangan to‘qimalarning joylarida kistalar shakllanishi kabi. Natijada oshqozon osti bezi o‘z funksiyasini bajarishni to‘xtatadi – ovqat hazm qilish fermentlarining chiqarilishi va tanaga kirgan ovqatni hazm qilish jarayoni buziladi.
Pankreatitni qanday aniqlash mumkin?
O‘tkir va surunkali pankreatitning belgilari farq qilishi mumkin.
O‘tkir pankreatitning birinchi va eng muhim belgisi – bu oshqozon chuqurligi ostida va chap qovurg‘a mintaqasida boshlanadigan, shuningdek, orqa tomonga tarqaladigan juda kuchli bel og‘rig‘i. Qolaversa, xuruj ko‘ngil aynishi, qayt qilish, ich ketishi va qorin dam bo‘lishi bilan kuzatiladi.
Shuningdek, deyarli o‘tkir pankreatit oshqozon-ichak traktining boshqa kasalliklari kabi yashirini bo‘lishi mumkin. Alomatlar quyidagilarni o‘z ichiga oladi
- o‘ng qovurg‘ada og‘riq;
- sariqlik;
- qorinning pastki qismida og‘riq;
- yelka kuragi yoki ko‘krak orqasiga tarqaladigan og‘riq;
- nafas qisilishi;
- qorin devorida keskin og‘riq;
- ko‘richakni eslatuvchi qorinning o‘ng tomonida o‘tkir og‘riq.
Surunkali pankreatit o‘zini og‘riqli xurujlar sifatida namoyon qiladi. Yoki bemorni taxminan 10 kun davomida bezovta qiladigan va keyin bir necha oy davomida susayadigan qisqa yoki uzoq va kuchli og‘riq xurujlaridir. Ular ham bir oydan ikki oygacha bo‘lgan sokin davrlar bilan ajralib turadi. Shuningdek, surunkali pankreatitda oshqozon osti bezi fermenti yetishmovchiligi belgilari qo‘shiladi: qorin dam bo‘lishi va ich ketishi.
Nima uchun pankreatit yuzaga keladi?
O‘tkir va surunkali pankreatitning taxminan 55 foiz holatlari spirtli ichimliklar iste’molini haddan tashqari oshirib yuborish, shuningdek, to‘yib ovqatlanmaslik – ratsiondagi yog‘li va og‘ir ovqatlarning ko‘payishi bilan bog‘liq.
Boshqa sabablarga ko‘ra, oshqozon osti bezi ichiga kiradigan safro, bezlarning shikastlanishi, shuningdek, zaharlanish, infeksiyalar, allergiya va ovqat hazm qilish tizimining kasalliklari ham bo‘lishi mumkin.
